Chỉnh nha là một chuyên ngành của Răng Hàm Mặt, chuyên chuẩn đoán, điều trị những lệch lạc răng và khuôn mặt như răng khấp khểnh, chen chúc, cắn chìa, cắn sâu, cắn chéo, cắn hở, răng xô lệch, răng thưa, vẩu hoặc móm. Điều trị chỉnh nha đòi hỏi những hiểu biết và kỹ năng chuyên biệt để thiết kế, sử dụng và kiểm soát những khí cụ chỉnh nha để dịch chuyển răng và xương hàm vào vị trí đúng và tạo nên khuôn mặt cân đối (xem chi tiết.....).

Tại sao cần chỉnh nha ? Tất cả mọi người đều mong muốn có nụ cười đẹp và đều cần có răng miệng khỏe mạnh. Một hàm răng khấp khểnh và chen chúc thường rất khó làm sạch. Điều này không chỉ làm cho bạn dễ bị sâu răng mà còn dễ bị viêm lợi. Các vấn đề khác có thể xảy ra là mòn men răng bất thường, tạo lực quá tải lên xương hàm, làm rối loạn hoạt động của khớp thái dương hàm và có thể dẫn đến đau khớp, đau đầu hoặc đau cổ mạn tính. Ngoài việc giảm khả năng ăn nhai, sai khớp cắn còn ảnh hưởng đến hô hấp, tuần hoàn máu và phát âm. Chỉnh nha sẽ làm đều hàm răng khấp khểnh, giúp xương hàm và các cơ nhai phát triển đúng. Như vậy sẽ làm giảm nguy cơ sâu răng, viêm lợi đảm bảo các chức năng của miệng như nhai, thở, phát âm, giảm nguy cơ chấn thương răng.

Dưới đây là những loại sai khớp cắn thường gặp : 

      1. Hai hàm đúng vị trí nhưng trên mỗi hàm các răng khấp khểnh, chen chúc, xoay trục hoặc thưa.
      2. Hàm trên nhô quá về phía trước, hoặc hàm dưới lùi quá về phía sau (vẩu). 
      3. Khớp cắn ngược : Hàm dưới nhô quá về phía trước hoặc hàm trên lùi quá về phía sau (móm).     
      4. Khớp cắn hở : Khi cắn, răng hàm chạm nhau nhưng răng cửa vẫn hở.     
      5. Khớp cắn sâu : Khi cắn lại, răng trên che phủ hoàn toàn răng dưới.


Chỉnh nha thường áp dụng là 2 hình thức là cố định và tháo lắp, hoặc kết hợp cả hai loại.

Chỉnh nha tháo lắp
Chỉnh nha bằng loại hàm có thể lắp vào và tháo ra khỏi miệng dễ dàng, tùy ý. Hàm thường được sử dụng để di chuyển, điều chỉnh một răng hay một nhóm răng được chỉ định. Nói chung hàm tháo lắp có nhiều hình thức và tác dụng khác nhau. Bệnh nhân sẽ tự mang hàm mỗi ngày và có thể cả khi đi ngủ. Hàm tháo lắp có ưu điểm là thực hiện nhanh, chi phí thấp, tiện lợi và thoải mái cho bệnh nhân khi cần tháo ra. Tuy nhiên cũng có nhược điểm là dễ hư hỏng, dễ mất, bệnh nhân không tự giác mang hàm thường xuyên thì khả năng điều trị của hàm hạn chế và chỉ được chỉ định sử dụng trong một số trường hợp không phức tạp.
 
Chỉnh nha cố định bằng hệ thống mắc cài
Mắc cài được gắn vào răng lúc bắt đầu điều trị và chỉ được tháo ra khi chấm dứt điều trị.
Hệ thống chỉnh nha này gồm có các bộ phận sau: 
- Các mắc cài, khâu (ben, đai) được gắn cố định vào mặt răng bằng vật liệu dán dính chuyên dụng hoặc Ciment. 
- Cung dây thẳng để liên kết các mắc cài với nhau.
- Các loại chun đàn hồi để giữ dây cung vào các mắc cài và khâu đồng thời tạo lực trên dây và răng. 
Các mắc cài, khâu và dây cung thường được làm bằng kim loại. Hiện nay có một số loại mắc cài thẩm mỹ làm bằng Composite, sứ hoặc đá. Các dây chun đàn hồi có nhiều màu khác nhau.
 
Chỉnh nha cố định bằng hệ thống mắc cài là phương pháp thông dụng nhất hiện nay nhờ có ưu điểm về hiệu quả điều trị. Chỉnh được chính xác vị trí của từng răng theo 3 chiều không gian, lực kéo nhẹ có kiểm soát để không làm tổn thương đến các tổ chức quanh răng, không tỳ đè vào lợi hoặc xương hàm.
Chỉnh nha nói chung không ảnh hưởng lớn đến cuộc sống sinh hoạt của bạn. Bạn vẫn có thể ăn uống bình thường, chơi thể thao, ca hát và ra trước công chúng.
Khó khăn lớn nhất trong chỉnh nha là thời gian điều trị kéo dài. Chỉnh nha cần có thời gian đủ để các răng di chuyển trong khoảng giới hạn an toàn. Thời gian điều trị phụ thuộc tuổi tác, mức độ phức tạp, phương pháp điều trị. Các lần hẹn sẽ cách nhau vài tuần – vài tháng và thời gian điều trị kéo dài từ 6 tháng đến 2 năm. Một số trường hợp đặc biệt có thể kéo dài hơn.

Điều trị chỉnh nha cần được thực hiện liên tục cho đến khi hoàn tất.

Khi mang mắc cài, chải răng khó khăn hơn và mất nhiều thời gian hơn. Cần chú ý vệ sinh răng miệng thật kỹ để tránh sâu răng và viêm nướu. Bác sỹ có thể hướng dẫn bạn sử dụng các loại bàn chải đặc biệt để vệ sinh răng. Không nên ăn các thức ăn dai, cứng, có tính dính cao như kẹo cao su, kẹo dẻo, có thể làm sứt mắc cài, kéo dài thời gian điều trị.